سلامت نیوز: ‌گفته می‌شود كه تهران چهار گسل اصلی و با خطر زیاد و تعدادی نیز گسل فرعی یا گسل‌های زیرسطحی دارد. لطفا درخصوص این موارد توضیح دهید.

در اطراف و داخل شهر تهران گسل‌های متعددی وجود دارد كه از جمله آنها می‌توان به گسل‌های مشاء، شمال تهران، نیاوران، تلوی پایین، محمودیه، شیان و كوثر، شمال ری، جنوب ری، كهریزك، گرمسار، پیشوا، پارچین، شاه‌آباد، نارمك، داوودیه، عباس‌آباد، باغ فیض، قصرفیروزه و... اشاره كرد. میزان فعالیت، طول و مكانیزم حركت گسل از ویژگی‌های مورد توجه در ارزیابی خطر زمین‌لرزه در هر گسل هستند. معمولا هرچه طول گسل بیشتر باشد امكان ایجاد زمین‌لرزه بزرگ‌تری در آن در نظر گرفته می‌شود.

گسل‌های طولانی غالبا از چند قطعه تشكیل می‌شوند و در زمین‌لرزه‌های مختلف قطعات تشكیل‌دهنده گسل گاه به صورت مجزا و گاه به صورت گروهی گسیخته می‌شوند. با توجه به روش‌های به كار رفته در تشخیص گسل‌ها و تعیین مشخصات آنها، معمولا در مواردی نظیر در نظر گرفتن طول كلی گسل‌ها، قطعه‌بندی و گاه حتی وجود گسل اختلاف‌نظرهای جدی و اساسی بین زمین‌شناسان به وجود می‌آید. به‌عنوان مثال ممكن است عارضه‌ای كه توسط بعضی زمین‌شناسان به‌عنوان گسل معرفی شده در مطالعات افراد دیگر گسل محسوب نشود. گاه بعضی از گسل‌ها به دلایل مختلف نظیر نداشتن عوارض سطحی عمده یا در اثر فعالیت‌های عمرانی پوشیده هستند كه به آنها گسل زیرسطحی گفته می‌شود. این گسل‌ها معمولا با روش‌های ژئوفیزیكی شناسایی می‌شوند. معمولا هرچه گسل جوان‌تر باشد، میزان خطر زمین‌لرزه ناشی از آن بیشتر می‌شود و در گسل‌هایی كه در مدت‌های طولانی فعالیت نداشته‌اند خطر زمین‌لرزه كمتر است و گسل غیرفعال نامیده می‌شود.

‌در جزوه‌های مربوط به زمین‌لرزه دو واژه «شدت» و «بزرگی» را به كار می‌برند، تفاوت این دو واژه در چیست؟
برای درك تفاوت بین بزرگی و شدت زمین‌لرزه باید بدانیم كه هر زمین‌لرزه دارای یك بزرگی خاص است كه براساس امواج ثبت‌شده در دستگاه‌های ثبت حركات زمین‌لرزه در ایستگاه‌های دور و نزدیك به مركز آن تعیین می‌شود، اما همان زمین‌لرزه در نقاط مختلف شدت‌های لرزه‌ای مختلفی ایجاد می‌كند كه براساس نحوه درك تاثیر تكان‌ها توسط افراد یا میزان خسارات وارده به تاسیسات و ساختمان‌ها در محل مورد نظر تعیین می‌شود. معمولا در فواصل نزدیك به مركز یا گسل مسبب، زمین‌لرزه دارای بیشترین شدت است و به تدریج با افزایش فاصله از شدت زمین‌لرزه كاسته می‌شود. به‌عنوان مثال در جریان زمین‌لرزه بم كه بزرگی آن 6/6 ریشتر بود، شدت زمین‌لرزه در خود شهر بم هشت تا 9 مركالی (اصلاح شده) برآورد شد اما به فاصله حدود 15 كیلومتر دورتر شدت زمین‌لرزه به شش كاهش یافت و در شهر كرمان در فاصله 180 كیلومتر از كانون زمین‌لرزه شدت زمین‌لرزه بین چهار تا پنج ریشتر بود.

‌از نظر ایمنی در مقابل زلزله چه نوع ساختمانی بهتر است؟ اسكلت آنهایی كه با بتون ساخته می‌شوند یا آنهایی كه اسكلت تیرآهنی (فلزی) دارند؟
باید توجه داشت كه هر نوع ساختمانی كه با طراحی درست، نظارت مداوم و نیروهای اجرایی صلاحیت‌دار مطابق با آیین‌نامه‌های زلزله و ساختمانی رایج ساخته شود مقاومت خوبی در مقابل زلزله داشته و حتی در زلزله‌های شدید نیز عموما جان ساكنان خود را حفظ می‌كند. كسب اطمینان از صحت انجام مراحل مختلف كار، مستلزم كنترل و مراقبت از سوی نهاد‌های مسوول و نیز مردم به‌عنوان مصرف‌كننده نهایی ساختمان است.

‌اقدامات سازمان پیشگیری و مدیریت بحران فقط در زمینه زلزله است یا به سایر بحران‌ها و پدیده‌های طبیعی نیز می‌پردازد؟
ماموریت سازمان محدود به نوع خاصی از پدیده‌های بحران‌زا نمی‌شود از همین‌رو سایر پدیده‌های طبیعی و انسان‌ساز كه قادر به ایجاد بحران و مخاطره برای شهروندان باشند نیز در دستور كار سازمان قرار دارند. از جمله می‌توان از پدیده‌های طبیعی و حوادثی نظیر سیل، فرونشست زمین، خشكسالی، انتشار مواد شیمیایی خطرناك، آتش‌سوزی‌های بزرگ و گسترده، همه‌گیری بیماری‌ها و... نام برد. بدیهی است میزان توجه و تمركز بر هریك از این پدیده‌ها باید متناسب با پتانسیل وقوع و میزان آسیب‌پذیری شهر تهران در برابر این پدیده‌ها باشد.

‌چرا در ایران زمین‌لرزه زیاد است؟
ایران روی كمربند لرزه‌خیز آلپ-هیمالیا قرار گرفته است. این كمربند از مناطق لرزه‌خیز جهان محسوب می‌شود. در مقیاس قاره‌ای حركت رو به شمال صفحه عربستان به علت باز شدن دریای سرخ به سمت صفحه اوراسیا موجب فشردگی فلات ایران شده و تخلیه گاه‌به‌گاه انرژی تجمع‌یافته در پوسته ایران در اثر حركت فوق موجب وقوع زمین‌لرزه‌ها می‌شود.
‌در مورد مفاهیم كانون زمین‌لرزه و عمق زمین‌لرزه توضیح دهید.

زمین‌لرزه از آزاد شدن ناگهانی انرژی جمع‌شده در سنگ‌های پوسته و در مواردی گوشته فوقانی زمین به وجود می‌آید. این آزاد شدن انرژی از نقطه‌ای درون زمین به نام كانون زمین‌لرزه آغاز می‌شود كه فاصله آن تا سطح زمین، عمق زمین‌لرزه نامیده می‌شود. زمین‌لرزه‌های تا عمق 70 كیلومتر كم عمق، عمق 70 تا 300 كیلومتر عمق متوسط و از عمق 300 كیلومتر به بالا عمیق طبقه‌بندی می‌شوند. اكثر زمین‌لرزه‌ها عمق كمتر از صد كیلومتر دارند. معمولا هرچه عمق زمین‌لرزه بیشتر باشد، بخش بیشتری از انرژی آن داخل زمین مستهلك شده و در نتیجه خسارات حاصله از آن روی سطح زمین كمتر خواهد بود.
‌
چه مناطقی در ایران كمترین میزان احتمال وقوع زمین‌لرزه را دارند؟
به طور كلی مطابق نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه در ایران، قسمت‌هایی از جنوب و غرب استان خوزستان و بخش‌های كوچكی در قسمت‌های كویر مركزی و شرقی كشور جزو مناطق با خطر لرزه‌خیزی كم محسوب می‌شوند، اما همین مناطق ذكر شده در مقایسه با مناطق با خطر زلزله كم در بعضی از كشورها مانند ایالات متحده نیز از احتمال وقوع زلزله بالاتری برخوردار هستند.
‌
تعداد آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسكونی هر روز بیشتر می‌شود، آیا ایمنی در این ساختمان‌ها بیشتر است یا كمتر؟
كیفیت و ایمنی ساختمان‌های ساخته شده به سه عامل اصلی به شرح ذیل وابسته است:
الف- طراحی (سازه، معماری و تاسیسات)
ب- اجرا (اجزای سازه‌ای و اجزای غیرسازه‌ای)
ج- نظارت و كنترل
در صورت رعایت و لحاظ ضوابط و معیارهای فنی و مهندسی در هر كدام از سه بخش فوق، می‌توان از كیفیت و ایمنی ساختمان اطمینان حاصل كرد و در صورت وجود ضعف در هر یك از سه بخش فوق، قطعا كیفیت ساخت ساختمان و ایمنی آن با حداقل‌های مورد نظر آیین‌نامه‌های ساختمانی تطابق نخواهد داشت.

منبع: وب‌سایت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران